Frydman

Według źródeł Frydman to najstarsza wieś na polskim Spiszu. Najprawdopodobniej w XIII w. istniała tu polska osada, o czym świadczyć może kościół noszący unikatowe, jak na Spisz, wezwanie św. Stanisława ze Szczepanowa. Potwierdzona dokumentami lokacja wsi nastąpiła w roku 1308. Przyglądając się architekturze tej wsi, można przypuszczać, że kiedyś nosiła aspiracje do otrzymania praw miejskich – posiada bowiem charakterystyczny układ rynku wrzecionowatego, gdzie centralne miejsce zajmuje wydłużony plac z kościołem, od niego zaś promieniście odchodzą ulice oraz zabudowania. Co więcej, Frydman otrzymał targ wtorkowy, wolności celne, a określano go jako forum, czyli targ. I mimo że pełnych praw miejskich nigdy nie uzyskał, do XVII w. utrzymywał status miasteczka z własną miejską pieczęcią ławników.
We wsi znajduje się wiele cennych obiektów o randze historycznej dowodzących ścisłych związków z Królestwem Węgierskim oraz podległości panom pobliskiego zamku Dunajec w Niedzicy. Jednym z nich jest kasztel wybudowany w latach 1585-1590 przez właściciela zamku i okolicznych dóbr Jerzego Horvatha. Powstał on jako dwór o charakterze obronnym, prezentując jednocześnie wydatne renesansowe cechy – grube mury zwieńczone attyką oraz narożne wieżyczki. Niestety większość charakterystycznych renesansowych elementów uległa zniszczeniu podczas przebudowy budynku na początku XX w.
Inną ciekawą węgierską pozostałością w miejscowości są dwukondygnacyjne piwnice winne wybudowane około 1820 r. przez jednego z członków rodziny Horvath. Miejsce to robi wrażenie – długa sieć podziemnych korytarzy, a w nich zupełna ciemność. Przyświecając latarką, można dostrzec sklepienie kolebkowe, a gdzieniegdzie typowe dla jaskiń nacieki – niewielkie stalaktyty.
Jednak prawdziwą perłą Frydmana jest wspomniany na początku kościół pw. św. Stanisława – biskupa i męczennika. To jedyna taka świątynia na Spiszu, w której doszukać się można kilku wiodących styli architektonicznych. Najbardziej wiekowe są elementy romańskie – okienko we wschodniej ścianie zakrystii oraz kroksztyn z rzeźbioną głową wmurowany w północno-wschodnią elewację nawy, który do tej pory tworzy trudności w dokładnym datowaniu oraz określeniu jego przeznaczenia. W bryle kościoła dominuje gotyk. Styl ten ujawniają także gotyckie wysmukłe okna, portal czy sklepienie krzyżowo-żebrowe. Z kolei wieża, nieco zwężająca się ku górze, zwieńczona attyką z elementami tzw. jaskółczych ogonów obrazuje cechę charakterystyczną dla renesansu. W wyposażeniu kościoła natomiast nie trzeba długo szukać imponujących zabytków baroku. Wspomnieć można choćby o ołtarzu głównym i bocznych, belce tęczowej, figurach świętych i bogatej ornamentyce. Unikalna jest także kaplica Matki Bożej Karmelitańskiej – dobudowana do nawy głównej w roku 1764 przez fundatora ks. Michała Lorencsa tworzy pomieszczenie zorganizowane na planie ośmiokąta z centralnie umieszczonym ołtarzem, dostępnym dla wiernych ze wszystkich stron, co w przypadku kaplicy odpustowej, gromadzącej tłumy wiernych, było rozwiązaniem bardzo praktycznym.
Poza tym, że wieś zachęca do zobaczenia fascynujących obiektów materialnego dziedzictwa regionu, oferuje także różnorodną ofertę turystyki pieszej i rowerowej. Trudno o bardziej urokliwą aurę dla spaceru niż przechadzka lub przejażdżka po frydmańskim wysokim na 16 metrów wale położonym w bezpośrednim sąsiedztwie jeziora, nad którym często unoszą się nastrojowe mgły. Ponadto bliskość Jeziora Czorsztyńskiego daje możliwość skorzystania z walorów rekreacji wodnej – kajaków, rowerków wodnych i innych form rozrywki.
O zaplecze kulturalne Frydmana dbają z kolei członkowie zespołu regionalnego „Frydmanianie”, a także miłośnicy brzmienia instrumentów dętych – członkowie frydmańskiej orkiestry.

Literatura
Figiel S., Polski Spisz, Warszawa 1999.
Kapliczki polskiego i słowackiego Spisza, oprac. E. Łukuś, J. Żołądek, G. Kubal, Łapsze Niżne 2007.
Monita R., Skorupa A., Frydman. Kościół św. Stanisława BM, Kraków 2014.