Krempachy to wieś założona najprawdopodobniej w XV w. podczas akcji kolonizacyjnej prowadzonej na tych ziemiach przez węgierski ród Berzeviczych, a przez to wchodząca w skład miejscowości podlegających pod zwierzchnictwo pana zamku Dunajec w Niedzicy.
Niekiedy podstawą anegdot staje się nazwa wsi – faktem jednak jest, że etymologia Krempach to jeden z wielu przykładów germanizmu pośród spiskich nazw miejscowych, etymologia odsyła bowiem do niemieckiego krumm i der Bach, co tłumaczy się jako kręty potok. Chodzi zapewne o Dursztyński Potok, który przepływa przez wieś i łączy się z prawym dopływem Dunajca – Przykopą. Potok wyznacza też główną oś wsi, przechodząc centralnie przez jej układ. Pas zabudowań najlepiej obserwować z lotu ptaka – patrząc z góry, widać reprezentacyjny dla Spisza schemat architektoniczny – wrzecionowaty rynek z kościołem parafialnym oraz rzędem domostw stojących szczytem do drogi wraz z okalającymi je w pewnej odległości zabudowaniami gospodarczymi.
Obiektem, wokół którego w Krempachach nie można przejść obojętnie jest kościół św. Marcina z charakterystyczną renesansową attyką zwieńczającą wieżę. Warto zwrócić uwagę, że pod attyką wieżę otacza drewniana hurdycja, czyli czatownia, stanowiąca dawniej punkt obserwacyjny zarówno dla celów obronnych, jak i przeciwpożarowych.
Innym cennym obiektem sakralnym jest cmentarny kościółek św. Walentego zbudowany w 1761 r. w miejscu drewnianego kościoła z roku 1516. Wchodząc do środka, zainteresowanie może wzbudzić nietypowa ornamentyka sklepienia wykonana w tynku – wszystkie pola zostały udekorowane motywami roślinnymi, rozpoznać można ulistnione łodygi, tulipany, lilie, róże, szarotki, ale też Oko Opatrzności, narzędzia Męki Pańskiej, gwiazdy, serca czy główki aniołków. Z kolei z wyposażenia kościoła uwagę zwraca przede wszystkim wykonany z drewna rokokowy ołtarz główny. W jego centralnej części umieszczono oprawioną w ramę środkową część tryptyku pochodzącego z 1516 r. Obraz ten przedstawia tzw. Świętą Rozmowę – św. Walentego, św. Stanisława i św. Mikołaja.
Warto też odnotować, że zaplecze artystyczno-regionalne Krempach obfituje w talenty. We wsi działają cztery zespoły regionalne tworzone przez ludzi pełnych pasji i miłości do swojego regionu: „Zielony jawor”, „Młody jawor”, „Mali tonecnicy” i „Dolina”.
Krempachy niepozbawione są także walorów naturalnej przyrody. Jednym z wyjątkowych miejsc jest pas skał wapiennych ciągnący się od Dziurawej Skały aż po Kramnicę. Bliskość Przełomu Białki podnosi rangę atrakcyjności tej miejscowości, stwarzając możliwość spędzenia czasu w urokliwych i nieprzepełnionych ludźmi okolicznościach przyrody.
Literatura
Figiel S., Polski Spisz, Warszawa 1999.
Kapliczki polskiego i słowackiego Spisza, oprac. E. Łukuś, J. Żołądek, G. Kubal, Łapsze Niżne 2007.
Monita R., Skorupa A., Krempachy. Kościoły św. Marcina i św. Walentego, Kraków 2015.