Łapsze Niżne

Łapsze Niżne to kolejna spiska wieś, której początki sięgają XIV w. Podobnie jak Niedzicę i Kacwin założył ją Kokosz Berzewiczy, jednak już w 1313 r. weszła w posiadanie zakonu bożogrobców (miechowitów), przybyłych tu z niedalekiego Lendaku. Stąd jeden z łapszańskich symboli stanowi podwójny krzyż bożogrobców symbolizujący pięć ran Chrystusowych. Można go choćby odnaleźć w detalach architektonicznych łapszańskiej świątyni oraz kapliczek (np. św. Józefa, Upadek Pana Jezusa pod krzyżem), ale nie tylko! Krzyż bożogrobców stanowi też filar jednego z najbardziej oryginalnych spiskich zwyczajów kultywowanego w Łapszach Niżnych i Wyżnych, a mianowicie – tradycji palenia króla, czasem nazywanego paleniem krzyża. Zwyczaj ten w Łapszach Niżnych ma miejsce w przeddzień odpustu Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, czyli 14 sierpnia i polega na sporządzeniu dużej konstrukcji podwójnego krzyża, na którym umieszcza się palące się kaganki. Obrzędowi towarzyszy zebranie miejscowej młodzieży i wspólne świętowanie. Dokładna geneza tej tradycji wciąż jednak pozostaje nieznana. Przypuszcza się, że widoczna z oddali łuna ognia miała oznajmiać okolicznym wioskom o zbliżającym się parafialnym święcie, jednak korzenie tego zwyczaju sięgać mogą do dużo starszych praktyk pogańskich, a zastąpienie ich chrześcijańskimi może stanowić efekt działalności chrystianizacyjnej bożogrobców.
Wspomniani zakonnicy administrowali parafią aż do 1782 r., w którym to nastąpiła kasata zakonu. Współcześnie tradycję zakonną w Łapszach Niżnych podtrzymuje obecność braci pijarów (od 1957 r.), którzy sprawują pieczę nad parafią oraz utworzonym przez nich Ośrodkiem Edukacyjno-Wypoczynkowym.
Warto jednak podkreślić silne węgierskie korzenie tej wsi. Dostrzega się je, choćby pochylając się nad postacią wspomnianego już męczennika – Świętego Kwiryna z Szombathely, którego kult był bardzo rozpowszechniony w na terytorium Węgier, a od XIV w. patronuje kościołowi w Łapszach Niżnych. Jest to jedyny poświadczony patronat tego świętego w Polsce. Sam kościół także zasługuje na zauważenie, stanowi bowiem przykład budowli gotyckiej z późnobarokowym wyposażeniem, a także unikalnym drewnianym stropem pokrytym XVIII-wieczną polichromią. Będąc w kościele, uwagę zwiedzających może przykuć postać utrwalona w lewym bocznym ołtarzu. Ołtarz ten czci bowiem pamięć rodowitego łapszanina – bł. ks. Józefa Stanka, który poniósł śmierć pełną poświęcenia i męczeństwa podczas Powstania Warszawskiego.
Spacerując po Łapszach Niżnych, warto odwiedzić także powstałą w 2006 r. Kalwarię Spiską. Tworzą ją stacje drogi krzyżowej umiejscowione na wzniesieniu górującym nad wsią. Nabożeństwo drogi krzyżowej odbywa się tu w każdą niedzielę miesiąca o godzinie 19.00, zaś w Wielkim Tygodniu duża grupa mieszkańców wciela się w role aktorów przedstawiających dokładny przebieg Misterium Męki Pańskiej. Poza aktorsko uzdolnionymi łapszanami, nie brakuje tu także talentów muzycznych, co potwierdza prężnie działająca orkiestra dęta, uświetniająca wiele lokalnych imprez i uroczystości.
Odwiedzając Łapsze Niżne, można zatem połączyć doświadczenie urokliwej wędrówki z wewnętrznym wyciszeniem i duchowym przeżyciem. Warto też mieć na uwadze, że w Łapszach Niżnych mieści się siedziba gminy oraz gminny ośrodek zdrowia.

Literatura
Łukuś E., Spiskie sobótki, w: „Prace Pienińskie”, t. 22, Szczawnica 2012, s. 289-293.

Zdjęcia miejscowości Łapsze Niżne