Rzepiska

Rzepiska to wieś bardzo oryginalna pod względem ułożenia topograficznego. Dzieli się bowiem na 4 części – niewielkie przysiółki dedykowane trzem potokom, tj. Grocholów Potok, Wojtyczków Potok i Bryjów Potok oraz Pawliki stanowiące najwyżej położone osiedle na Spiszu (właściwie Pawlików Wierch – 1016 m n.p.m.). Nazwy te powstały od nazw własnych – imion (Wojciech, Paweł) lub nazwisk (Grochola, Bryja) dawnych gazdów, choć nazwiska te są wciąż obecne wśród miejscowych antroponimów.
Rzepiska powstały w wieku XVII i wchodziły w obręb dóbr rodziny Horvathów – panów na zamku w Niedzicy, a następnie w roku 1867 przeszły w ręce pruskiego księcia Christiana Hohenlohe, wchodząc w skład dóbr Jaworzyny Spiskiej. Miejscowość tę łączą silne związki z tradycją pasterstwa, która zresztą przetrwała do dziś i współcześnie jest żywo kultywowana, nawet przez przedstawicieli młodego pokolenia.
Poza napawaniem się malowniczymi widokami na Tatry, których w Rzepiskach nie brakuje, warto zwrócić uwagę na kilka interesujących obiektów sakralnych. Za centrum wsi uznano Potok Bryjów, tam też w końcu XX w. stanął murowany kościół pw. Miłosierdzia Bożego. Kilka dekad starszy jest kościół drewniany na Grocholowym Potoku. Bardziej wiekowe są jednak kapliczki datowane na wiek XIX – św. Jana oraz Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa, które poza pełnieniem funkcji związanej z kultem były swego rodzaju drogowskazem – wyznaczały ścieżkę wśród polnych dróg prowadzącą do Łapsz Wyżnych. Rzepiska bowiem wchodziły w skład łapszańskiej parafii, tam też chowano zmarłych na łapszańskim cmentarzu, stąd też miejscowi nazwali pokonywaną trasę „drogą umarłych”. Dzisiaj rzepiszczanie cieszą się już odrębną parafią, nad którą pieczę sprawuje Zgromadzenie Księży Marianów Niepokalanego Poczęcia NMP. We wsi znajduje się wspomniany już drugi kościół – pw. Miłosierdzia Bożego na Bryjowym Potoku, który podlega pod parafię w Jurgowie.
Obok głębokiej pobożności współczesnych mieszkańców Rzepisk, równolegle funkcjonowało tutaj przekonanie o tym, że lokalna społeczność zna tajniki praktyk magicznych, a poszczególne osoby potrafią odczyniać uroki, ale i „porobiać”, czyli czynić na szkodę komuś, wypowiadając specjalną formułę, niekiedy przy użyciu określonych rekwizytów. Współcześnie tego rodzaju wierzenia funkcjonują raczej w ludowych podaniach, niemniej dodają ciekawego kolorytu miejscowemu folklorowi.
Rzepiska zatem oferują spacerowiczom nie tylko bogate zaplecze widokowe, ale także zetknięcie z fascynującą mentalnością i niezapomnianą aurą otaczającą to miejsce, które poddane jednak silnym wpływom podhalańskim zachowało swój oryginalny rys.

Literatura
Figiel S., Polski Spisz, Warszawa 1999.
Kapliczki polskiego i słowackiego Spisza, oprac. E. Łukuś, J. Żołądek, G. Kubal, Łapsze Niżne 2007.

Zdjęcia miejscowości Rzepiska