Kalendarium Spiskie
1918-1920 r.
15 lutego 1918 r. w Nowym Targu powołano miejski Komitet Obywatelski. W jego skład weszli m.in.: Józef Rajski – jako przewodniczący, Jan Bednarski – zastępca i Juliusz Zborowski – sekretarz. Komitet zajął się kształtowaniem postaw patriotyczno-niepodległościowych wśród ludności Podhala oraz gromadzeniem broni, mundurów i wyposażenia wojskowego, przeznaczonego dla mających się tworzyć oddziałów armii polskiej.
16 września 1918 r. podczas posiedzenia Rady Powiatowej w Nowym Targu, z inicjatywy doktora Bednarskiego, postanowiono zwołać na 10 października wspólne zebranie członków Rady Powiatowej i Komitetu Obywatelskiego.
10 października 1918 r. z inicjatywy doktora Bednarskiego w Nowym Targu odbyło się wspólne zebranie członków Rady Powiatowej i Komitetu Obywatelskiego, podczas którego powołano Powiatową Organizację Narodową, lokalny podmiot, którego celem było tworzenie terenowych instytucji odradzającego się państwa polskiego. Przewodniczącym wybrano dra Jana Bednarskiego. Działalność PON miała obejmować Podhale, a jednym z głównych jej zadań było przyłączenie do Polski Kresów Południowych. W tym celu utworzono specjalną sekcję spisko-orawską. Jednocześnie postanowiono zaniechać bezpośrednich działań i sprawę „przyłączenia tych ziem do Polski”, odroczyć na później, po to, „by sama ludność się upomniała”, a także, aby rząd polski mógł wystąpić tu z inicjatywą.
13 października 1918 r. w sali zakopiańskiego „Sokoła” odbył się wiec obywatelski podczas którego uchwalono utworzenie miejscowej Organizacji Narodowej, która weszła w skład Powiatowej Organizacji Narodowej w Nowym Targu. Jej zadaniem było sprawowanie władzy do czasu powołania oficjalnej administracji państwowej. W punkcie 8. przyjętej uchwały zebrani polecili „szczególnej pieczy Organizacji Narodowej w Zakopanem sprawę tatrzańskich kresów państwa polskiego tj. Spiża i Orawy”. Prezesem zarządu, w skład którego wchodziły 32 osoby, wybrano Stefana Żeromskiego. Jego osoba przyczyniła się później do ugruntowania legendy „Rzeczypospolitej Zakopiańskiej”.
27 października 1918 r. w Cieszynie odbył się wiec w sprawie przyłączenia Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy do Polski.
31 października 1918 r. Towarzystwo Tatrzańskie powołało w Krakowie Komisję Spisko-Orawską, której celem było opracowanie merytorycznych argumentów dla polskich żądań terytorialnych na Górnych Węgrzech oraz popularyzacja tego zagadnienia w kraju. Jej szeregi zasilili znani naukowcy i działacze oraz specjaliści od problematyki Kresów Południowych: Władysław Semkowicz, Ludomir Sawicki, Jerzy Smoleński, Roman Zawiliński, Walery Goetel, Władysław Kuczyński, Kazimierz Rouppert, Władysław Szajnocha, Franciszek Bujak i Stanisław Eljasz-Radzikowski. W połowie stycznia 1919 r. komisja przekazała do Biura Kongresowego MSZ trzy memoriały: historyczny – W. Semkowicza, etnograficzny – R. Zawilińskiego oraz geograficzno-ekonomiczne opracowanie S. Eljasza-Radzikowskiego.
1 listopada 1918 r. dotychczasowi urzędnicy i wojskowi w Nowym Targu złożyli przysięgę na wierność Rzeczypospolitej i podporządkowali się dr. Janowi Bednarskiemu, jako przewodniczącemu Powiatowej Organizacji Narodowej.
3 listopada 1918 r. Powiatowa Organizacja Narodowa w Nowym Targu do Słowackiej Rady Narodowej (Slovenská národná rada) w Św. Marcinie Turczańskim zwraca się poprzez telegram, w którym wyrażono radość ze wskrzeszenia „ojczyzny słowackiej” oraz „nadzieję pokojowego rozgraniczenia terytoriów zamieszkałych przez Polaków i historycznie związanych ziem polskich, będących dotąd w obrębie krajów Korony Św. Szczepana”.
5 listopada 1918 r. zgromadzenie gospodarzy w Jabłonce na Orawie, powołując się na zasadę samostanowienia narodów, przyjęło rezolucję z żądaniem „przyłączenia wszystkich polskich ziem w żupaństwach: trenczyńskiem, orawskiem i spiskiem do wielkiej, katolickiej Polski”. Kolejnego dnia zaproszeni żołnierze polscy pojawili się na Orawie.
6 listopada 1918 r. powierzono Bednarskiemu stanowisko komisarza powiatowego Polskiej Komisji Likwidacyjnej, z uprawnieniami przysługującymi staroście.
8 listopada 1918 r. polski oddział wojskowy po raz pierwszy wkroczył na Spisz. W przygranicznej wsi Lechnica żołnierze zabezpieczali przed grabieżą magazyn wojskowy, podległy garnizonowi nowotarskiemu.
12 listopada 1918 r. Józef Piłsudski wydał zwierzchnikowi Polskiej Komendy Wojskowej w Krakowie, gen. Bolesławowi Roi polecenie zaprzestania działań zbrojnych na Spiszu i Orawie. Decyzja została cofnięta, po interwencji rtm. Mariusza Zaruskiego, który spotkał się z przebywającym w Krakowie Piłsudskim i objaśnił lokalne stosunki oraz poinformował o stosunkowo niewielkim zaangażowaniu sił wojskowych.
13 listopada 1918 r. Powiatowa Organizacja Narodowa w Nowym Targu zwróciła się do Słowackiej Rady Narodowej (Slovenská národná rada) w Św. Marcinie Turczańskim, wyrażając gotowość podjęcia dwustronnych rozmów ze Słowakami.
14 listopada 1918 r. w Dolnym Kubinie odbyło się polsko-słowackie spotkanie, podczas którego Milan Radlinský jako przedstawiciel Słowackiej Rady Narodowej wystąpił z protestem przeciwko zgłaszanym przez Polskę żądaniom terytorialnym i zaapelował, aby „biednym, ubogim i nielicznym Słowakom nie zabierała tych kilkanaście tysięcy obywateli”. Po paru dniach ukazało się w tygodniku „Naša Orava” oświadczenie słowackich uczestników spotkania, które nieco łagodziło wymowę protestu Radlinskýego.
W połowie listopada 1918 r. w Starej Lubowli na Spiszu powstała polska Rada Narodowa. Jej przewodniczącym został Julian Bojarski, a członkami bracia: Józef i Zygmunt Kuczkowscy.
23 listopada 1918 r. w Krakowie odbyła się konferencja programowa Komisji Spisko-Orawskiej Towarzystwa Tatrzańskiego z udziałem przedstawicieli środowisk naukowych, Polskiej Komisji Likwidacyjnej, Podhala i Orawy. W obradach uczestniczyli m.in.: dr Stanisław Kutrzeba, Juliusz Zborowski, ks. Ferdynand Machay i Stefan Żeromski.
24 listopada 1918 r. powołano Koło Przyjaciół Spisza w Krościenku nad Dunajcem. W pierwszej fazie działalności jego członkowie zajęli się objazdem wsi spiskich z informacjami o urządzeniu administracyjnym w Polsce i wezwaniem do oświadczania się za Polską.
27 listopada 1918 r. Powiatowa Organizacja Narodowa w Nowym Targu przekazała Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie raport o stanie ludności polskiej w poszczególnych okręgach dawnych Węgier, opracowany w oparciu o ustalenia naukowe. W odniesieniu do Spisza wskazano polski obszar etnograficzny obejmujący powiaty: Stara Wieś Spiska, Stara Lubowla i Kieżmark. Podniesiono również kwestie dotyczące organizowania administracji polskiej i potrzeby obecności polskiego wojska.
28 listopada 1918 r. wydano „Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego”. W wyborach zaplanowanych na 26 stycznia 1919 r. uczestniczyć miała również ludność Spisza, Orawy i Śląska Cieszyńskiego.
1 grudnia 1918 r. odbył się wiec góralski w Zakopanem, podczas którego wyrażono poparcie i uznanie dla Spiszaków i Orawian w ich dążeniu do zjednoczenia się z Polską.
3 grudnia 1918 r. podczas spotkania polsko-słowackiego w Nowym Targu, które było próbą ułożenia dwustronnych stosunków sąsiedzkich, ks. Ladislav Moyš oświadczył, że „górale z Orawy i Magurzanie na Spiżu od dawna należą do gromady słowackiej”. W odpowiedzi, dr Jan Bednarski stwierdził, że „Magurzanie i górale z Orawy są Polakami i Polacy roszczą sobie bezwarunkowo prawo do polskich części Spiża i Orawy”.
5 grudnia 1918 r. polska Rada Narodowa w Starej Lubowli wysłała do Nowego Sącza swoich przedstawicieli, Juliana Bojarskiego i Józefa Kuczkowskiego, którzy przed miejscowym komisarzem Polskiej Komisji Likwidacyjnej Franciszkiem Piątkowskim, jego radą przyboczną i członkami miejscowego Komitetu Spiskiego, złożyli oświadczenie z żądaniem przyłączenia do Polski.
16 grudnia 1918 r. na Spisz wkroczył 3. Batalionu 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Żołnierze dowodzeni przez kpt. Emanuela Jakubiczkę zajęli Starą i Nową Lubowlę, Gniazda, Podoliniec, Lubicę i Kieżmark. Rozkaz por. Sztabu Generalnego – Leona Bulowskiego został wydany w odpowiedzi na wniosek mieszkańców zaniepokojonych zamieszkami, jakie wybuchły w okolicach Lubowli, Białej Spiskiej i Starej Wsi Spiskiej po wycofaniu się węgierskich władz i oddziałów wojskowych. Po kilku dniach oddział wycofał się, unikając starcia z wojskiem czechosłowackim.
19 grudnia 1918 r. wzmocnione siły 3. Batalionu 1. Pułku Strzelców Podhalańskich wyruszyły z Piwnicznej na Spisz.
22 grudnia 1918 r. kompania nowotarska Strzelców Podhalańskich, wzmocniona baterią artylerii górskiej, wkraczając od strony Krościenka oraz Białki Tatrzańskiej, dołączyły do polskich oddziałów na Spiszu. Polacy obsadzili powiat starowiejski, część lubowelskiego i północno-zachodnie fragmenty kieżmarskiego.
22 grudnia 1918 r. mieszkańcy Łapszy Niżnych wystosowali memoriał do władz polskich, podpisany przez 106 osób, w którym oświadczali: „My chłopi polscy, mieszkający we wsi Łapsze Niżne na Spiszu, chcemy żyć pod polskim rządem razem z naszymi braćmi Polakami – i chcemy należeć do naszej wielkiej, zjednoczonej Polski”. Ze względu na postawę ludności tej miejscowości wieś nazywano w tym czasie „małą Warszawą”.
23 grudnia 1918 r. przeprowadzono wybory na wójtów i do rad gminnych na Spiszu. Akcję tworzenia tymczasowych struktur administracyjnych oraz uruchamiania w niektórych miejscowościach urzędów pocztowych i szkół koordynował Stefan Młodzik, powołany na funkcję podkomisarza z ramienia Polskiej Komisji Likwidacyjnej. Był to przejaw „stanu faktycznego posiadania” strony Polskiej.
24 grudnia 1918 r. w Popradzie zawarto polsko-czechosłowackie porozumienie, które usankcjonowało aktualny stan posiadania obu stron na Spiszu. Obszar kontrolowany przez Polaków sięgał po Jaworzynę Spiską, Małą Frankową, Gibel, Rychwałd, Kamionkę, Jarzębinę, Mały Lipnik i część Andrzejówki nad Popradem.
29 grudnia 1918 r. przydzieleni do armii czechosłowackiej oficerowie Ententy, powołując się na rzekome instrukcje Rady Najwyższej, usiłowali w kilku miejscowościach na Spiszu zmusić polskich dowódców do wycofania się ze spornych terenów. Na skutek protestu rządu polskiego wyszło wówczas na jaw, że takiego polecenia Rada Najwyższa nie wydała.
29 grudnia 1918 r. na „wiecu spisko-orawskim”, zwołanym w Zakopanem w sali „Sokoła” przez Związek Górali zapadła decyzja o powołaniu Komitetu Obrony Podhala, Spisza, Orawy i Okręgu Czadeckiego.
1919 r.
2 stycznia 1919 r. Czesi aresztowali braci Józefa i Zygmunta Kuczkowskiego z polskiej Rady Narodowej powołanej w połowie listopada 1918 r. w Lubowli na Spiszu, oraz ich szwagra Konrada Raaba. Według doniesień Gazety Podhalańskiej polscy działacze przez 25 dni byli przetrzymywani w różnych więzieniach, doznając przy tym innych form represji.
4 stycznia 1919 r. ślubowanie złożyła nowa Rada Gminna w Łapszach Niżnych, wybrana w ramach tworzenia polskich struktur organizacyjnych.
5 stycznia 1919 r. w Krościenku n. Dunajcem odbył się wiec, podczas którego padło wezwanie do poparcia w wyborach do Sejmu Ustawodawczego kandydatury ks. Ferdynanda Machaya, jako przedstawiciela Spisza i Orawy.
6 stycznia 1919 r. w domu Franciszka Pawlicy w Zakopanem odbyło się zebranie organizacyjno-programowe Komitetu Obrony Podhala, Spisza, Orawy i Okręgu Czadeckiego.
9 stycznia 1919 r. powołano Kompanię Wysokogórską w ramach Strzelców Podhalańskich. Organizatorem i pierwszym jej dowódcą był por. Władysław Ziętkiewicz.
10 stycznia 1919 r. dekretem Naczelnika Państwa zlikwidowana została Polska Komisja Likwidacyjna i Tymczasowy Komitet Rządzący. Oba te organy zastąpiła Komisja Rządząca dla Galicji, Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy. W marcu Komisję zastąpił Generalny Delegat Rządu.
10 stycznia 1919 r. inspektor Józef Windakiewicz jako przedstawiciel Sądu Apelacyjnego w Krakowie odebrał ślubowanie od węgierskich urzędników sądowych w Starej Wsi Spiskiej; w tym od naczelnika sądu, jednego sędziego i pięciu funkcjonariuszy pomocniczych oraz starosty, Baltazara Mathyaszowskiego i sześciu urzędników powiatowych.
12 stycznia 1919 r. Polska Komisja Likwidacyjna otrzymała zawiadomienie o konieczności wycofania do kolejnego dnia polskiej administracji ze Spisza i Orawy w związku z opuszczeniem tych terenów przez oddziały podległe Dowództwu Okręgu Wojskowego w Krakowie. Decyzję podjęto w oparciu o, fałszywy jak później się okazało, rozkaz Ferdynanda Focha, który rzekomo miał uważać, że całe Górne Węgry powinny być obsadzone przez Czechosłowację, aż do rozstrzygnięcia sprawy przez konferencję pokojową. Wydarzenie to znacznie podważyło autorytet państwa polskiego w oczach miejscowej ludności, a tereny opuszczone przez Polaków zostały obsadzone przez wojsko, żandarmerię i administrację czechosłowacką.
15 stycznia 1919 r. nastąpiło oficjalne wycofanie polskich wojsk i administracji z terenu Spisza i Orawy. W niektórych miejscach wycofanie odroczono jeszcze do 17 stycznia. Wyrazem obaw o definitywne przekreślenie szans na odzyskanie Kresów Południowych był apel Prezydium Zjazdu Podhalan o kontynuowanie pracy w tym kierunku.
15 stycznia 1919 r. w Krościenku n. Dunajcem odbyło się posiedzenie miejscowego Koła Przyjaciół Spisza. Przedmiotem obrad były sposoby udzielania pomocy ludności Spisza w dążeniach do Polski i zabezpieczenie miejscowości sąsiadujących z obszarem zajętym przez wojska czeskie. Poniesiono wniosek o powołanie organizacji koordynującej działalność wszystkich komitetów spisko-orawskich.
18 stycznia 1919 r. odbył się wiec w Nowym Sączu zwołany przez miejscowy Komitet Spiski, działający już od pierwszych dni listopada 1918 r. Przyjęto na nim rezolucję protestacyjną przeciw zajęciu przez wojska czeskie polskich obszarów etnograficznych Spisza, Orawy i okolic Czacy. Rząd polski wezwano do przeciwdziałania tej sytuacji.
19 stycznia 1919 r. Prezydium Zjazdu Podhalan zorganizowało w Krakowie wiec w sprawie decyzji o wycofaniu polskich wojsk i administracji z terenu Spisza i Orawy.
20 stycznia 1919 r. na łamach „Echa Tatrzańskiego” Władysław Orkan sformułował zasady programu dotyczącego „Kresów Południowych Rzeczypospolitej”, w którym obok sprawy obrony Podhala, domagał się przyłączenia do Polski Spisza i Orawy.
22 stycznia 1919 r. w Piwnicznej odbył się wiec, podczas którego, wzorem Nowego Sącza, przyjęto rezolucję protestacyjną przeciw zajęciu przez wojska czeskie polskich obszarów etnograficznych Spisza, Orawy i okolic Czacy oraz wezwano rząd polski do przeciwdziałania tej sytuacji.
26 stycznia 1919 r. w Polsce odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego. Głosowanie nie mogło się odbyć na Spiszu i Orawie, zajętych w połowie miesiąca przez wojska czeskie.
4 lutego 1919 r. w Limanowej odbył się wiec „przeciw najazdowi Czechów na ziemie polskie”, podczas którego wyrażono hołd dla obrońców Śląska Cieszyńskiego.
5 lutego 1919 r. odbył się wiec włościański w Nowym Sączu, na którym obecni byli m.in. przedstawiciele Spisza. W zgromadzeniu uczestniczyli również posłowie na Sejm Ustawodawczy (Zygmunt Marek z PPS i Narcyz Potoczek z PSL „Piast”), zgadzając się z zebranymi w proteście przeciw zajęciu Kresów Południowych przez wojska czeskie i popierając żądania interwencji polskiego rządu. Podczas zebrania powołano na ten cel specjalny fundusz, który od razu został zasilony pierwszymi środkami.
6 lutego 1919 r. w Warszawie odbył się wiec protestacyjny przeciwko zajęciu Spisza i Orawy przez wojska czeskie, zorganizowany przez Narodowy Komitet Obrony Spisza, Orawy i Podhala. Stołeczny komitet powstał końcem stycznia 1919 r., celem kontynuowania działalności Sekcji Spisko-Orawskiej przy Powiatowej Organizacji Narodowej w Nowym Targu.
9 lutego 1919 r. w Piwnicznej, Zakopanem i Żywcu odbyły się manifestacje górali w sprawie Spisza, Orawy i Czadeckiego. Tego samego dnia wiec spisko-orawski w Nowym Targu zorganizowało Stronnictwo Republikańskie.
12 lutego 1919 r. w Cieszynie rozpoczęła urzędowanie Komisja Międzysojusznicza, której celem miało być zapobieganie narastaniu napięcia między Polską i Czechosłowacją oraz kompletowanie informacji służących rozstrzygnięciu sporu granicznego.
17 lutego 1919 r. Komisję spisko-orawską Towarzystwa Tatrzańskiego przekształcono w Komitet Narodowy Obrony Spisza, Orawy, Czadeckiego i Podhala, na czele z Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem i prof. Władysławem Szajnochą, jako honorowym przewodniczącym. Celem Komitetu była koordynacja wszystkich inicjatyw na rzecz Spisza, Orawy i Czadeckiego.
20 lutego – 17 marca 1919 r. – w tym czasie w Warszawie prowadzona była akcja odczytowa „Zagrożone Tatry”.
25 lutego 1919 r. Komitet Narodowy Obrony Spisza, Orawy i Podhala zorganizował w Warszawie koncert, z którego dochód został przekazany na obronę Kresów Południowych. Zgromadzonych witał wówczas Kazimierz Przerwa-Tetmajer, a głos zabierał również ks. Ferdynand Machay.
25 lutego 1919 r. w Żywcu odbyło się zebranie obywatelskie w sprawie Spisza, Orawy i Śląska Cieszyńskiego.
27 lutego 1919 r. w Starej Wsi Spiskiej odbył się wiec słowacki.
28 lutego 1919 r. sformułowane ogólnie polskie postulaty terytorialne dotyczące Podtatrza, zawarte w nocie delegacji polskiej po raz pierwszy znalazły się w agendzie konferencji pokojowej w Paryżu.
1 marca 1919 r. w Wadowicach odbył się wiec w sprawie Spisza, Orawy i Czadeckiego, podczas którego powołano miejscową Sekcję Spisko-Orawską.
2 marca 1919 r. w Nowym Targu odbył się Wiec dla uczczenia powstania chochołowskiego pod hasłem pomocy dla Orawy i Spisza.
3 marca 1919 r. polska delegacja na konferencji pokojowej w Paryżu przedstawiła memorandum na temat żądań polskich na Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim.
5 marca 1919 r. płk. Harry Wade, przebywający w Zakopanem w roli przedstawiciela misji koalicyjnej w Polsce, przyjął od delegacji górali ze Spisza i Orawy żądanie przyłączenia ich terenów do Polski. Brytyjski dyplomata bez składania żadnych obietnic zasugerował, by delegaci udali się do Josepha Noulensa, szefa misji koalicyjnej w Polsce. Podczas spotkania do którego doszło w Poznaniu reprezentanci Spisza i Orawy zostali zachęceni do wyjazdu na konferencję pokojową w Paryżu.
7 marca 1919 r. rozporządzeniem Rady Ministrów powołano urząd Generalnego Delegata Rządu, który zastąpił w przedmiocie administracji Komisję Rządzącą dla Galicji, Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy.
7 marca 1919 r. żołnierze czechosłowaccy wtargnęli w okolice Morskiego Oka. Był to jeden z szeregu przypadków naruszania polsko-czechosłowackiej linii demarkacyjnej, przebiegającej wówczas zgodnie z byłą granicą galicyjsko-węgierską.
7 marca 1919 r. do Piwnicznej przybyli żydzi wypędzeni przez Czechów z Lubowli, Gniazd i Podolińca. Na miejscu poszczególne osoby złożyły protokół z poniesionych strat majątkowych.
11 – 12 marca 1919 r. Sprawa Kresów Południowych omawiana była w Warszawie na zjeździe Związku Ludowo-Narodowego.
15-16 marca 1919 r. w Krakowie odbył się zjazd Komitetów i Kół Spisko-Orawskich. W wyniku porozumienia działaczy z Warszawy, Krakowa i pozostałych części Małopolski ustalano powołanie Narodowego Komitetu Obrony Spisza, Orawy, Czadeckiego i Podhala – w skrócie nazywanego Komitetem Obrony Kresów Południowych. Odtąd prowincjonalne stowarzyszenia miały funkcjonować jako miejscowe przedstawicielstwa, Komitety. Symbolicznym elementem obrad było udanie się na Wawel w celu złożenia wieńca przed grobowcem Władysława Jagiełły, by wyrazić hołd „wielkiemu królowi, który odzyskał Spisz dla Polski”.
18 marca 1919 r. delegacja spisko-orawska rozpoczęła trwający do 15 kwietnia 1919 r. pobyt na konferencji pokojowej w Paryżu. Ks. Ferdynand Machay oraz „gazdowie” Piotr Borowy i Wojciech Halczyn, wraz z towarzyszącym im jako doradca Kazimierzem Rouppertem, interweniowali u przedstawicieli wielkich mocarstw ws. przynależności państwowej swoich rodzinnych ziem.
22 marca 1919 r. na krakowskim Rynku odbył się wiec ludowy, popierający polskie żądania terytorialne na Kresach Południowych.
23 marca 1919 r. w Szczawnicy odbył się wiec spisko-orawski zwołany przez miejscowych nauczycieli.
23 marca 1919 r. w Zakopanem odbyły się uroczystości kościuszkowskie z wiecem w sprawie Śląska, Spisza i Orawy.
11 kwietnia 1919 r. delegacja spisko-orawska na konferencji pokojowej w Paryżu spotkała się z prezydentem USA, Thomasem Woodrowem Wilsonem, u którego zdobyli życzliwość w sprawie przyszłych rozstrzygnięć dotyczących rozgraniczenia między Polską i Czechosłowacją.
13-14 kwietnia 1919 r. w Zakopanem odbył się zjazd Komitetów i Kół Spisko-Orawskich, podczas którego dokonano wyboru Zarządu Głównego Komitetu Obrony Kresów Południowych. Przedmiotem obrad była również kwestia zaopatrzenia dla mieszkańców Spisza i Orawy.
21 kwietnia 1919 r. w Nowym Targu na tyfus plamisty zmarł ks. Steran Gergye, liczący 45 lat proboszcz z Łapszy Wyżnych.
21 kwietnia 1919 r. w nowotarskim Domu Żołnierza Polskiego odbyło się spotkanie wielkanocne „święcone” na Spiszaków i Orawian przebywających na emigracji politycznej na Podhalu.
22 kwietnia 1919 r. w Andrychowie odbył się wiec propagujący udział społeczeństwa w pożyczce wojennej. Manifestację zakończono przyjęciem rezolucji z żądaniem przyłączenia do Polski Śląska Cieszyńskiego, Orawy, Spisza i Grańska.
23 kwietnia 1919 r. Rada Najwyższa konferencji pokojowej w Paryżu rozpatrując kwestię Śląska Cieszyńskiego (sprawę bez rozstrzygnięcia polecono porozumieniu rządów), zaproponowała poprowadzenie granicy na Spiszu wzdłuż Popradu.
29 kwietnia 1919 r. na zaproszenie strony czeskiej w Pradze wysłannik polskiego MSZ Zygmunt Lasocki spotkał się z prezydentem Masarykiem. Z rozmowy miało wynikać, że Czechosłowacja gotowa jest uwzględnić polskie żądania dotyczące Spisza, Orawy i Czadeckiego, obstając jednak przy swoich roszczeniach do Śląska Cieszyńskiego.
2 maja 1919 r. wichura, która przeszła w okolicy Lewoczy powaliła setki drzew. W wyniku przygniecenia na drodze przy Drawcach śmierć poniósł jeden gospodarz.
4 maja 1919 r. powołana została Konfederacja Chochołowska, której pomysłodawcą założycielem i przywódcą był dr Stanisław Eljasz-Radzikowski. Manifest proklamujący jej działalność wzywał do obrony granicy na Kresach Południowych.
11 maja 1919 r. według doniesień Gazety Podhalańskiej w Nowej Białej mieli pojawić się dwaj Czesi przebrani w mundury amerykańskie, którzy rozpowszechniając fałszywą informację o przychylności prezydenta USA dla przyznania Spisza i Orawy państwu czechosłowackiemu, usiłowali zbierać od mieszkańców podpisy pod deklaracją osobistego poparcia dla takiego rozwiązania. Podobne wieści miały docierać do redakcji również z Orawy.
28 maja 1919 r. padły strzały czeskich żołnierzy w kierunku osób wracających do domostw na Spiszu zza dawnej granicy galicyjsko-węgierskiej. Wedle informacji Gazety Podhalańskiej był to reakcja na informację o pobieraniu przez polskich inwalidów ze Spisza świadczeń z Polski. Zatrzymani zostali pozbawieni książeczek inwalidzkich, będących podstawą pobierania pensji. Sytuacja miała powtórzyć się kilka dni później.
8 czerwca 1919 r. w Nowym Sączu odbył się wiec spisko-orawski.
9 czerwca 1919 r. w Zakopanem odbył się wiec zorganizowany przez Komitet Obrony Kresów Południowych, podczas którego przyjęto rezolucję z żądaniem zajęcia przez polskie wojsko Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy. Do zabezpieczenia tych terenów wzywano również rząd na okoliczność zbliżających się rokowań polsko-czechosłowackich w Krakowie oraz trwającej konferencji pokojowej w Paryżu.
11 – 13 czerwiec 1919 r. Polskie oddziały kolejny raz pojawiły się na północnym Spiszu, skąd czechosłowacka armia wycofała się w trakcie ataku na Słowacczyznę węgierskiej Armii Czerwonej. Obok idei odzyskania Spisza dla Polski celem działań polskich żołnierzy miała być ochrona miejscowej ludności przed najazdem „czerwonych” Węgrów i zabezpieczenie przed przeniesieniem rewolucji bolszewickiej do Polski. Plan obsadzenia powiatów kieżmarskiego, starowiejskiego i lubowelskiego ograniczony został do obecności się patroli zwiadowczych, które docierały do Matlar, Białej Spiskiej, Kieżmarku, Starej Wsi Spiskiej, Podolińca i Starej Lubowli.
16 czerwca 1919 r. w Jordanowie odbył się wiec spisko-orawski.
22 czerwca 1919 r. w Makowie Podhalańskim powołano Komitet Spisko-Orawski.
27 czerwca 1919 r. rozkaz Naczelnego Wodza o sformowaniu Brygady Podhalańskiej. Dowództwo powierzono ppłk. Andrzejowi Galicy, jednemu z czołowych działaczy podhalańskiego ruchu regionalnego i komendantowi Okręgu Podhalańskiego Wojska Polskiego. W skład Brygady weszły dwa, tworzone już wcześniej pułki Strzelców Podhalańskich. Komendzie Okręgu Podhalańskiego WP z siedzibą w Nowym Targu podporządkowane były Komendy Powiatowe w Nowym Sączu, Limanowej i Nowym Targu. Komenda nowotarska obok Podhala obejmowała również Spisz i Orawę.
29 czerwca 1919 r. pożar, który wybuchł nocą w Łapszach Wyżnych strawił około stu zagród. Szybkiemu rozprzestrzenianiu się żywiołu sprzyjał panujący w tym czasie wiatr.
2 lipca 1919 r. dr Robert Lord w notatce służbowej dla Komitetu Delegacji Amerykańskiej stwierdzał, że „rektyfikacja granicy polsko-czechosłowackiej musi obejmować okręgi Spisza i Orawy”. Uwzględnienie tego stanowiska można uznać za następstwo spotkania delegacji spisko-orawskiej z prezydentem USA w Paryżu.
6 lipca 1919 r. odbył się wiec mieszkańców Odrowąża i sąsiednich wsi w sprawie Orawy i Spisza.
12 lipca 1919 r. w dyskusji na forum Rady Szefów Delegacji Wielkich Mocarstw na wniosek prezydenta USA postanowiono ponownie zająć się sprawą Spisza i Orawy, która zmierzała w tym momencie do rozstrzygnięcia na korzyść Pragi.
19 lipca 1919 r. w Krynicy odbył się wiec spisko-orawski.
20 lipca 1919 r. sprawa Spisza i Orawy podnoszona była na zgromadzeniu z okazji rocznicy grunwaldzkiej w Jaszczurówce koło Zakopanego oraz na wiecu w Muszynie.
21 lipca 1919 r. w Czarnym Dunajcu odbył się wiec spisko-orawski, podczas którego przyjęto rezolucję wzywającą rząd polski do położenia kresu represjom czeskich żołnierzy wobec mieszkańców zajmowanych przez nich regionów z ludnością polską.
21-29 lipca 1919 r. w Krakowie toczyły się polsko-czechosłowackie rozmowy, będące próbą dwustronnego rozwiązania sporu granicznego. Z powodu ich fiaska, kwestia ta została na wniosek Pragi przeniesiona na konferencję pokojową w Paryżu
26 lipca 1919 r. w Rabce powołano Komitetu Obrony Spisza, Orawy i Podhala.
27 lipca 1919 r. w Szczawnicy odbył się wiec spisko-orawski.
30 lipca 1919 r. w Rabce odbył się wiec ludowy w sprawie Kresów Południowych.
2 sierpnia 1919 r. we wszystkich gminach spiskich ogłoszono zarządzenie czechosłowackiego ministra ds. Słowacji Vavro Šrobára, które nakazywało wydalanie wszystkich mieszkańców, którzy do 1 sierpnia 1914 r. nie nabyli prawa przynależności do Królestwa Węgierskiego. Pod wpływem tego aktu, podczas spisu ludności za Słowaków podawali się nawet ci, którzy niedawno przybyli z Podhala, zagrożeni materialnymi stratami.
3 sierpnia 1919 r. w Nowym Targu odbył się Dzień spisko-orawski.
7 sierpnia 1919 r. na konferencji pokojowej w Paryżu powołana została Podkomisja do Spraw Cieszyna, Spisza i Orawy, złożona z ekspertów państw Entetnty.
8 sierpnia 1919 r. w Ludźmierzu odbył się wiec spisko-orawski.
10-11 sierpnia 1919 r. Kwestia spisko-orawska podnoszona była podczas obrad IV Zjazdu Podhalan w Nowym Targu.
12-13 sierpnia 1919 r. w Zakopanem odbył się zjazd Komitetów i Kół Spisko-Orawskich.
17 sierpnia 1919 r. w Żegiestowie odbył się wiec spisko-orawski.
21 sierpnia 1919 r. w Rabce odbył się wiec spisko-orawski.
22 sierpnia 1919 r. na konferencji pokojowej w Paryżu Komisje Spraw Polskich i Spraw Czechosłowackich, na podstawie ustaleń ekspertów Podkomisji do Spraw Cieszyna, Spisza i Orawy, przedłożyły Radzie Najwyższej raport opracowany w tej kwestii. Projekt linii granicznej spotkał się z brakiem akceptacji strony czechosłowackiej. Rada Najwyższa odesłała sprawę do ponownego rozpatrzenia przez połączone Komisje, które zdecydowały się na zorganizowanie plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim oraz Spiszu i Orawie.
31 sierpnia 1919 r. w Jeleśni odbył się wiec spisko-orawski.
2 września 1919 r. w Poznaniu odbył się wiec spisko-orawski.
11 września 1919 r. Rada Pięciu na konferencji pokojowej w Paryżu przyjęła wniosek o zorganizowanie plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim oraz Spiszu i Orawie.
14 września 1919 r. przebywający w Paryżu dr Semkowicz i ks. Machay zabiegali u Delegacji Polskiej o interwencję przed Radą Najwyższą ws. obszaru plebiscytowego, który na Spiszu i Czadeckim nie odpowiadał postulatom strony polskiej. Polskie przedstawicielstwo uwzględniło częściowo tę prośbę, przedkładając notę z wnioskiem o rozszerzenie głosowania na powiat starolubowelski i pozostałą część kieżmarskiego, a także na położony nad tą rzeką skrawek żupaństwa szaryskiego.
15 września 1919 r. po interwencji dra Semkowicza i ks. Machaya Delegacja Polska na konferencji pokojowej w Paryżu złożyła notę z wnioskiem o rozszerzenie na Spiszu planowanego plebiscytu na powiat starolubowelski i pozostałą część kieżmarskiego, a także na położony nad tą rzeką skrawek żupaństwa szaryskiego.
21 września 1919 r. w Żywcu odbył się Dzień spisko-orawski.
21 września 1919 r. Sprawa spisko-orawska podnoszona była na walnym zebraniu Kółka Rolniczego w Zawoi.
22 września 1919 r. przebywającego z wizytą na Podhalu gen. Józefa Hallera w imieniu ludności spiskiej w Krościenku n. Dunajcem witał dr Andrzej Milaniak.
27 września 1919 r. Rada Najwyższa podjęła oficjalną decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim oraz Spiszu i Orawie w „najkrótszym czasie, w każdym razie nie dłużej niż [do] trzech miesięcy”. Tak określony termin był później wielokrotnie przesuwany, aż do ostatecznego odwołania w lipcu 1920 r. Przyjęty obszar plebiscytowy na Spiszu był ograniczony do powiatu starowiejskiego (Zamagurze Spiskie) i skrawka kieżmarskiego (Jaworzyna Spiska i Podspady).
5 października 1919 r. przy okazji odpustu w Krościenku n. Dunajcem odbył się wiec w sprawie Spisza, podczas którego dr Andrzej Milaniak przedstawiał pokrzywdzenie strony polskiej ograniczeniem obszaru plebiscytowego na Spiszu i wyłączeniu spod głosowania okolic Czacy. Przyjęto rezolucję z żądaniem poszanowania dla prawa samostanowienia narodów.
7 października 1919 r. premier Ignacy Paderewski zwracał się do premiera Francji Georgesa Clemenceau prośbą o rozszerzenie plebiscytu na dolinę Popradu (powiat starolubowelski) i powiat kieżmarski.
12 października 1919 r. w Szczawnicy odbył się wiec protestacyjny przeciw ograniczeniu obszaru plebiscytowego na Spiszu. Według doniesień Gazety Podhalańskiej w zgromadzeniu uczestniczyło półtora tysiąca osób.
14 października 1919 r. zakopiańskie Koło Związku Ludowo-Narodowego przyjęło rezolucję protestacyjną w sprawie ograniczenia obszaru plebiscytowego na Spiszu.
19 października 1919 r. w Sromowcach Niżnych na wiejskim wzgórzu uroczyście odsłonięto krzyż upamiętniający zjednoczenie ziem polskich. W czasie uroczystości przemawiał dr Andrzej Milaniak, przewodzący Koła Przyjaciół Spisza z Krościenka n. Dunajcem, który podkreślił wymowę oczekiwanego jeszcze w tym czasie zjednoczenia ze Spiszem i Orawą.
3 listopada 1919 r. w Warszawie delegacja złożona z przedstawicieli spiskich Polaków i Niemców domagała się u władz polskich kontynuowania starań o rozszerzenie plebiscytu na dolinę Popradu (powiat starolubowelski) i powiat kieżmarski.
9 listopada 1919 r. odbył się w Poroninie wiec agitacyjny w sprawie Kresów Południowych.
18 listopada 1919 r. zakończenie działalności Powiatowej Organizacji Narodowej w Nowym Targu.
24 listopada 1919 r. swoją misję w Cieszynie rozpoczął dr Józef Diehl, występujący w podwójnej roli: delegata przy Międzynarodowej Komisji Plebiscytowej dla Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy oraz przy akredytowanym przedstawicielu rządu polskiego.
24 grudnia 1919 r. w Bursie Gimnazjalnej w Nowym Targu odbyła się wigilia zorganizowana dla uciekinierów politycznych ze Spisza i Orawy.
1920 r.
27 stycznia 1920 r. do Nowego Targu przybył ppor. Mieczysław Hanczke, odkomenderowany z 79. Białostockiego Pułku Strzelców w celu tworzenia na Spiszu i Orawie konspiracyjnych struktur Tajnej Oraganizacji Wojskowej.
30 stycznia 1920 r. pracę w nowym składzie rozpoczęła Międzysojusznicza Komisja, której zadaniem stało się przygotowanie i nadzór nad planowanym plebiscytem na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie.
7 lutego 1920 r. delegaci Podkomisji Międzynarodowej Komisji w Cieszynie, przybyli na Podtatrze z celem zbadania stanu i warunków przygotowań do plebiscytu, w Nowym Targu spotkali się z emigrantami politycznymi ze Spisza i Orawy, m.in. Wojciechem Halczynem i Piotrem Borowym.
8 lutego 1920 r. w Ujsołach odbył się wiec w sprawie Spisza, Orawy i Czadeckiego
9 lutego 1920 r. delegaci Podkomisji Międzynarodowej Komisji w Cieszynie dotarli do Starej Wsi Spiskiej. W podróży towarzyszyli im dr Józef Diehl, jako przedstawiciel strony polskiej, oraz ks. Marián Blcha z ramienia Czechosłowacji. Następnie delegaci Podkomisji odwiedzili okoliczne wsie na trasie do Spiskiej Białej. Dalszą drogę do Kieżmarku, wbrew polskim oczekiwaniom leżącego już poza obszarem plebiscytowym, pokonali przejazdem bez spotkań z miejscową ludnością.
26 lutego 1920 r. w Wieprzcu i Toporzysku odbyły się wiece w sprawie rozszerzenia plebiscytu na Dolinę Popradu.
27 lutego 1920 r. w Więcierzy odbył się wiec w sprawie rozszerzenia plebiscytu na Dolinę Popradu.
28 lutego 1920 r. w Skomielnej Czarnej, Skawie i Łętowni odbyły się wiece w sprawie rozszerzenia plebiscytu na Dolinę Popradu.
2 marca 1920 r. w Spytkowicach odbył się wiec w sprawie rozszerzenia plebiscytu na Dolinę Popradu.
5 marca 1920 r. w Jordanowie odbył się wiec w sprawie rozszerzenia plebiscytu na Dolinę Popradu.
7 marca 1920 r. w Rabce oraz Dobrej k. Limanowej odbyły się wiece spisko-orawskie.
8 marca 1920 r. w Malejowej odbył się wiec w sprawie rozszerzenia plebiscytu na Dolinę Popradu.
16 marca 1920 r. nastąpiło rozformowanie Legii Spisko-Orawskiej, która od wiosny 1919 r. funkcjonowała w ramach 3. Pułku Strzelców Podhalańskich, a złożona była z Kompanii spiskiej, liczącej ok. 80 ludzi pod dowództwem por. Wojciecha Lorencowicza, oraz Kompanii Orawskiej, w której 100 ludzi dowodził ppor. Wendelin Dziubek.
18 marca 1920 r. we Frydmanie zmarł ks. Józef Gryglak, pochodzący z Łapszy Wyżnych (ur. 1944 r.) , b. kapelan wojskowy.
23 marca 1920 r. ogłoszona została decyzja Komisji Międzynarodowej w Cieszynie o prawie do głosowania podczas plebiscytu i instrukcja jej stosowania.
27 marca 1920 r. na Spisz i Orawę dotarło 107 francuskich żołnierzy i 2 oficerów, mających obsadzić obszar plebiscytowy. O obecność wojsk alianckich i wycofanie armii czechosłowackiej przez kilka miesięcy zabiegała strona polska. Rzeczywisty wpływ skromnego kontyngentu ograniczał się praktycznie do miejsc stacjonowania w Jabłonce na Orawie i Starej Wsi na Spiszu.
27 marca 1920 r. w Leśnicy odbyło się zebranie założycielskie Kółka Rolniczego.
5 kwietnia 1920 r. w drugi dzień Wielkanocy na Spisz wrócili uchodźcy polityczni z Podhala, zaangażowani w działalność na rzecz Polski. Było to możliwe w związku z wprowadzeniem na obszarze plebiscytowym nadzoru Podkomisji alianckiej Komisji Międzysojuszniczej w Cieszynie, co ograniczało wcześniejsze narażenie na represje ze strony czeskiej administracji.
7 kwietnia 1920 r. w czasie swojego drugiego pobytu na obszarze plebiscytowym delegaci Komisji Międzynarodowej zorganizowali w Trzcianie konferencję, podczas której przedstawili zasady administrowania obszarami plebiscytowymi. Podobne spotkanie odbyło się kolejnego dnia w Namiestowie oraz 9 kwietnia, ponownie w Trzcianie.
8 kwietnia 1920 r. w czasie swojego drugiego pobytu na obszarze plebiscytowym delegaci Komisji Międzynarodowej zorganizowali w Namiestowie spotkanie, na którym przedstawili zasady administrowania obszarami plebiscytowymi.
19 kwietnia 1920 r. wejście w życie decyzji określających porządek na obszarze plebiscytowym pod nadzorem Podkomisji alianckiej Komisji Międzysojuszniczej w Cieszynie.
25 kwietnia 1920 r. kwestia spisko-orawska podnoszona była na wiecu młodzieży lwowskiej.
3 maja 1920 r. w Łapszach Niżnych doszło do zamieszek między miejscową ludnością przyjmującą polskich parlamentarzystów, a dowiezionymi w tym czasie do wsi agitatorami strony czechosłowackiej, wśród których według doniesień Gazety Podhalańskiej miało się znaleźć kilku „parobków z Niedzicy”.
5 maja 1920 r. ks. Ferdynand Machay z Wojciechem Halczynem i Piotrem Borowym spotkali się w Warszawie z posłem USA, by wręczyć mu pisemną prośbę o skierowanie amerykańskiego przedstawiciela do alianckiej Komisji Międzysojuszniczej w Cieszynie, mającej nadzorować przebieg plebiscytu na Spiszu i Orawie.
9 maja 1920 r. po wizycie na Orawie, gen. Franciszek Latanik jako wojskowy przedstawiciel rządu polskiego przy Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej w Cieszynie przybył na Spisz. Podróżując przez Czorsztyn i Starą Wieś Spiską dotarł do Łapszy Niżnych gdzie miejscowa ludność urządziła gromkie powitanie dowódcy obrony Śląska Cieszyńskiego przed ofensywą czeską ze stycznia 1919 r. W imieniu licznie zgromadzonych mieszkańców do gościa zwracali się: Andrzej Milaniak, Wendelin Haber, Wiśmierski, Józef Stanek Szyrokowski, wójt Marcin Waniczak oraz miejscowy proboszcz ks. Franciszek Urvay.
13 maja 1920 r. w Haligowcach odbył się wiec zwołany przez stronę czechosłowacką.
W nocy z 14 na 15 maja 1920 r. polska grupa dywersyjna przeprowadziła atak na posterunek czechosłowackiej żandarmerii w Jurgowie. W wyniku tej akcji zginął komendant posterunku, a dwóch żandarmów doznało obrażeń.
15 maja 1920 r. wycieczka przedstawicieli Spisza i Orawy odwiedziła Wielkopolskę. W poznańskiej katedrze gości podejmował bp Łukomski. W imieniu górali kwiaty przy grobowcu Bolesława Chrobrego składał Wojciech Halczyn.
W nocy z 20 na 21 czerwca 1920 r., koło Śmierdzonki na Spiszu doszło do napadu na czeskich urzędników. W wyniku postrzału zginęli Jozef Hajlek i František Hanuš. Strona czechosłowacka winą obciążała oddział „lotny” polskiej Tajnej Organizacji Wojskowej, czemu strona polska konsekwentnie zaprzeczała, twierdząc, że był to napad o charakterze rabunkowym oraz potępiając jego sprawców.
21 czerwca 1920 r. doszło do napadu czeskich agitatorów na siedzibę Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Starej Wsi Spiskiej. Akcja była odwetem za napad w okolicach Śmierdzonki, zarzucany stronie polskiej, w którym śmierć ponieśli czescy urzędnicy. W trakcie zajść dotkliwie pobity został znany polski działacz prof. Józef Wiśmierski, którego ciało kilka dni później zostało wyłowione z Dunajca. Ofiarą tego napadu był również Józef Edward Karpiński, uratowany przez utonięciem przez Franciszka Znańca ze Sromowiec.
1 lipca 1920 r. w Łapszach Niżnych odbył się pogrzeb prof. Józefa Wiśmierskiego. Pożegnanie brutalnie zamordowanego sekretarza Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Starej Spiskiej Wsi było manifestacją patriotyczną. Uroczystości pogrzebowej przewodniczył bp Władysław Bandurski.
10 lipca 1920 r. podczas konferencji w Spa premier Władysław Grabski pod presją sytuacji na froncie wojny z bolszewikami, zgodził się na daleko idące ustępstwa, w tym rezygnację z plebiscytu na Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim, pozostawiając rozstrzygnięcie sporu przez Ententę.
28 lipca 1920 r. Konferencja Ambasadorów podjęła w Paryżu decyzję o rozgraniczeniu polsko-czechosłowackim na obszarze odwołanego plebiscytu, którego wynik zapowiadał się pomyślnie dla strony polskiej. Na Spiszu Polsce 13 wsi zajmującymi łącznie 195,5 km² z 8747 mieszkańcami.
29 lipca 1920 r. pod postanowieniem w sprawie rozgraniczenia polsko-czechosłowackiego na obszarze odwołanego plebiscytu podpisy złożyli przedstawiciele wielkich mocarstw (czyli Rada Najwyższa), a także członkowie Konferencji Ambasadorów oraz czechosłowacki minister spraw zagranicznych, Edvard Beneš.
31 lipca 1920 r. pod postanowieniem w sprawie rozgraniczenia polsko-czechosłowackiego na obszarze odwołanego plebiscytu podpis w imieniu Polski złożył Ignacy Jan Paderewski, który jednocześnie oprotestował niekorzystne dla Polski rozstrzygnięcie. W nocie do przewodniczącego Rady Najwyższej pisał: „Nie moją jest rzeczą krytykować i protestować, uważam przecież, Panie Prezydencie, że jest mym obowiązkiem zwrócić Pańską uwagę na fakt, że decyzja Konferencji Ambasadorów nie bierze zdaje się, pod uwagę woli ludności, ani zasady narodowości. Na zasadzie tej decyzji i według granicy, przez nią wytyczonej: 1) w okręgu Spisza i Orawy 24 043 Polaków przypadnie Rzeczypospolitej Polskiej, a z górą 45 000 naszych rodaków pójdzie pod czechosłowackie panowanie”.
4 sierpnia 1920 r. rozpoczęło się obsadzenie przyznanych Polsce części Spisza i Orawy. Na dotychczasowe posterunki plebiscytowe przybyła polska Policja Państwowa.
7 sierpnia 1920 r. zapadła decyzja prezesa Sądu Apelacyjnego w Krakowie, by „orzecznictwo w sprawach karnych i nie cierpiących zwłoki sprawach cywilnych” wykonywały Sądy Powiatowe w Krościenku (dla Spisza) i w Czarnym Dunajcu (dla Orawy) „według przepisów tutejszych”. Natomiast orzecznictwo „należące do Trybunałów I Instancji” miał pełnić Sąd Okręgowy w Nowym Sączu.
8 sierpnia 1920 r. dr Walery Goetel, występując w imieniu rządu polskiego, ogłosił w Jabłonce, że administracja uzyskanych części Spisza i Orawy została powierzona Janowi Bednarskiemu.
9 sierpnia 1920 r. w Zakopanem odbył się wiec protestacyjny przeciwko podziałowi Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy, który uznano za krzywdzący dla Polski.
15 sierpnia 1920 r. w Łapszach Niżnych odbyła się uroczystość oficjalnego przejęcia władzy z rąk Międzynarodowej Podkomisji Plebiscytowej. W czasie nabożeństwa celebrowanego przez ks. Michała Gryglaka odśpiewano Te Deum. Następnie, do licznie zgromadzonej ludności, przemawiali m.in.: dr Jan Bednarski, dr Walery Goetel i poseł Józef Rajski.
W nocy z 15 na 16 sierpnia 1920 r. w Kacwinie doszło do wymiany ognia między polską placówką, a dokonującą napaści jednostką czeską.
27 sierpnia 1920 r. na konferencji w Nowym Targu zapadła decyzja o powołaniu „starostwa spisko-orawskiego” jako jednostki podziału administracyjnego. W jego ramach utworzono dwie ekspozytury: jedną na Spiszu z siedzibą w Łapszach Niżnych, drugą na Orawie z siedzibą w Jabłonce. Decyzja ta poprzedzała wydanie właściwej ustawy sankcjonującej powstanie starostwa (3 grudnia 1920 r.).
28 sierpnia 1920 r. dr Jan Bednarski, na mocy okólnika Generalnego Delegata Rządu dla byłej Galicji, dra Kazimierza Gałeckiego, został oficjalnie mianowany starostą spisko-orawskim.
30 sierpnia 1920 r. rada gminna w Łapszach Niżnych nadała honorowe obywatelstwo dr. Zygmuntowi Sarnie za zasługi dla gminy, położone w okresie plebiscytowym.
2 września 1920 r. polska administracja objęła zarząd nad szkołami starostwa spisko-orawskiego. Oświatą na tym terenie, jako inspektor szkolny kierował Wendelin Haber.
22 września 1920 r. podczas konferencji w Nowym Targu ustalono zasadnicze punkty Tymczasowej Instrukcji dla Starostwa Spisko-Orawskiego. W rozmowach uczestniczyli starosta nowotarski (Adolf Hanik), starosta spisko-orawski (Jan Bednarski), przedstawiciel administracji skarbowej (Stanisław Wiśniewski), szkolnej (Wendelin Haber) i policji (Leopold Kinzhaber), wraz z przedstawicielem Generalnego Delegata (Tadeusz Hilarowicz).
30 września 1920 r. Zakończenie pracy Głównego Komitetu Plebiscytowego w Nowym Targu.
1 października 1920 r. Wendelin Haber zostaje powołany na stanowisko p.o. Inspektora Szkolnego dla Spisza i Orawy.
15 października 1920 r. reskrypt ostatecznego opracowania Tymczasowej Instrukcji dla Starostwa Spisko-Orawskiego oraz polecenie Generalnego Delegata jej natychmiastowego wprowadzenia w życie.
15 października 1920 r. nastąpiło otwarcie szkół na terenie starostwa spisko-orawskiego. Miesiąc później funkcjonowało na Spiszu 8 dwuklasówek i 6 jednoklasówek, a na Orawie 1 dwuklasówka i 24 jednoklasówki.
12 listopada 1920 r. w sprawozdaniu Kazimierza Gałeckiego, jako Generalnego Delegata Rządu dla byłej Galicji skierowanym do Minisertwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz innych czynników rządowych, opisano potrzebę włączenia parafii starostwa spisko-orawskiego do polskiej organizacji kościelnej.
26 listopada 1920 r. Kazimierz Gałecki, jako Generalny Delegat Rządu dla byłej Galicji przedstawił rządowi sprecyzowane wnioski dotyczące potrzeby włączenia parafii starostwa spisko-orawskiego do diecezji tarnowskiej lub krakowskiej. Tego samego dnia MSZ, jeszcze przed otrzymaniem ww. pisma, upoważnił polskiego posła przy Watykanie, aby wystąpił do kurii rzymskiej z propozycją włączenia przyznanych Polsce wiosek do diecezji krakowskiej.
3 grudnia 1920 r. ustawa o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji na obszarach b. Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy usankcjonowała powstanie Starostwa Spisko-Orawskiego.
5 grudnia 1920 r. w Krakowie, podczas zjazdu likwidacyjnego Komitet Obrony Spisza, Orawy, Czadeckiego i Podhala powołano Towarzystwo Kresów Południowych.
21 grudnia 1920 r. na mocy tymczasowego uregulowania reskryptem Ministerstwa Sprawiedliwości obszar polskiego Spisza został włączony do kompetencji Sądu Powiatowego w Nowym Targu, zamiast wcześniejszego przyporządkowania do Sądu Powiatowego w Krościenku.
Opracowano na podstawie J. M. Roszkowski, Zapomniane Kresy. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925, Nowy Targ Zakopane 2011 i in., m.n. prasa lokalna z historycznego okresu.
Opracował Łukasz Wiater
